Atheïstische Beweging

08_Demokritos

Demokritos

Demokritos

Demokritos werd geboren rond 420 voor christus; ook te Abdera in Thracië Hij reisde veel, om zijn kennis te verruimen; ongeveer zoals Herodotus dat deed. Hij moet in Egypte zijn geweest, in Perzië en in Athene, waar hij tijdgenoot was van Socrates en Anaxagoras. Zijn naam wordt in de literatuur vrijwel altijd genoemd met die van Leukippos. Tezamen vormen zij de zogenaamde “Atomisten”. Van een aantal werken, die van hen bewaard zijn gebleven, staat niet vast, of het van de één of van de ander is.
Ook deze atomisten probeerden bewust een seculiere, dat wil zeggen niet-godsdienstige, verklaring te geven voor de natuur. En ze zijn interessant, omdat hun standpunten verbijsterend dicht kwamen bij, wat thans in de theoretische natuurkunde bekend staat als, het “Standaard Model”:
Zo meenden zij, dat alles bestond uit atomen. Denkt u eens in: Ze “verzonnen” dit, toen nog nooit iemand van atomen had gehoord ! Die atomen bestonden wel uit onderdelen, maar die waren niet te scheiden en ze waren zo klein, dat ze ongeveer puntvormig waren. Tussen de atomen was er vacuüm. Vaak botsten ze tegen elkaar aan en gingen dan soms combinaties met elkaar aan, mits ze bij elkaar pasten. Ook konden ze weer uiteen vallen. Ze waren niet te vernietigen en dus ondeelbaar. Daarom gaven Demokritos en Leukippos ze de naam “atomos” (=ondeelbare). Ze voegden daarmee direct een woord toe aan de wereldtaal, dat nooit meer zou verdwijnen. Verder waren atomen altijd in beweging. Dat waren ze altijd al geweest en ze zouden dat altijd blijven. Uit het feit, dat ze onwaarneembaar klein waren, leidden ze af, dat er onnoemelijk veel (“ontelbaar”) atomen moesten zijn. Ook waren er meerdere soorten atomen. Ze zouden te rangschikken zijn naar vorm en omvang. Als hun omvang groter was, was hun gewicht navenant groter. Een uitspraak van Demokritos over atomen:

“….Elk van deze Ondeelbaren is zwaarder al naar gelang zijn omvang….”

Als je dit “spiegelt” aan het Standaard Model, dan klopt eigenlijk alles, behalve, dat het ons, kort geleden, wel gelukt is, om atomen te splijten. De “ondeelbaren” bleken uiteindelijk toch nog deelbaar, zij het met veel moeite en twee en een half millennium later. Maar voor de rest sloegen deze atomisten met hun atoom-theorie de spijker op onnavolgbare wijze op z’n kop.
Ook meenden zij, dat er in de oneindige ruimte, op galaktische schaal, zouden wij zeggen, geen bovenwaarts en benedenwaarts bestond. Alle richtingen waren gelijk. Dit laatste principe is één van de hoekstenen van de Algemene Relativiteit leer ! Einstein noemde dit het “invariantie principe”.
Zelfs de menselijke ziel bestond volgens Demokritos uit atomen, die bewogen. Vergelijkbaar met stofjes in het zonlicht, die gewichtloos rond lijken te zweven, bij windstilte.
Ze maakten zich in tegenstelling tot Socrates, Plato en Aristoteles niet druk over, wie de “eerste beweger” van alles was. Massa en energie waren er, volgens hen, altijd al geweest.
In een religieuze verklaring zagen zij niets, want als een god alles gemaakt zou hebben, dan zou die schepper weer door een soort “boven-schepper” in het leven moeten zijn geroepen. Dat schoot qua verklaring natuurlijk niet op. De heren natuurfilosofen wilden, zoals Thales het al had geformuleerd, de werkelijkheid verklaren uit die werkelijkheid zelf. En niet uit één of meerdere goden van buiten de werkelijkheid.
Demokritos was een materialist en een absolute atheïst. Hij dacht niet alleen, dat de ziel uit atomen bestond, maar ook dat denken een fysisch proces was en dat het heelal geen enkel doel diende. Het heelal bestond uit niets anders dan atomen, die gehoorzaamden aan natuur-wetten. Voor de rest was er volgens Demokritos niets en hij hechtte geen enkel geloof aan de gangbare religieuze opvattingen van zijn tijd. Met de uitspraak:

“….alles heeft een oorzaak….”

bevestigt ook Leukippos een flink stuk seculier denken.

Geef een reactie