Aristoteles
Van deze wijsgeer is veel bewaard gebleven en hij moet nog veel meer geschreven hebben. Vermoed wordt namelijk, dat ongeveer 80 % van zijn werk verloren is gegaan en dan nog is er vrij veel. Hij is bekend om zijn metafysica, zijn ethiek, zijn politieke ideeën, zijn logisch stelsel en zijn fysica. Omdat Aristoteles zoveel heeft geschreven beperken we ons hier tot een voorbeeld van zijn logisch systeem. Een logisch systeem, dat bevruchtend zou werken op de filosofie tot aan de zeventiende eeuw. Toen begon het juist remmend te werken. Tot aan de Renaissance/Hervorming kwamen filosofische vernieuwingen vaak voort uit nadere uitwerkingen van Aristoteles. Vanaf die tijd kwamen vernieuwingen meestal voort uit weerleggingen van Aristoteles. Zijn invloed is dus enorm en langdurig geweest.
Maar we zouden een voorbeeld geven van zijn logisch systeem: Volgens Aristoteles bestond logisch redeneren uit het toepassen van zogenaamde syllogismen, die waren opgebouwd uit vier elementen:
Generale Toekenning, Generale Ontkenning, Specialisatie en Uitsluiting.
En er zijn er steeds slechts twee mogelijk, om tot een conclusie te komen. Zodat er dus vier combinaties zijn:
Generale Toekenning met Specialisatie: (Alle vogels kunnen vliegen; Mussen zijn vogels; conclusie: Mussen kunnen vliegen)
Generale Ontkenning met Specialisatie: (Mensen kunnen niet vliegen; Utrechters zijn mensen; conclusie: Utrechters kunnen niet vliegen)
Generale Toekenning met Uitsluiting; (Alle vogels kunnen vliegen; Sommige dieren zijn vogels; conclusie: Sommige dieren kunnen vliegen)
Generale Ontkenning met Uitsluiting.(Mensen kunnen niet vliegen; Sommige dieren zijn mensen; conclusie: Sommige dieren kunnen niet vliegen).
In zijn werk blijkt nergens van een geloof in een hiernamaals in of één of meerdere goden, behalve als “eerste beweger”. Wel noemt hij het “rationele” als zodanig iets “goddelijks”. Misschien bedoelde hij daarmee hetzelfde als Einstein, toen deze zei:
“….Het grootste wonder van het heelal vind ik nog, dat je het kunt begrijpen….”
Waarschijnlijk moeten we Aristoteles zien als een relatieve atheïst. Hij woonde in Athene van 335 tot 323 voor christus. En het was in die tijd, dat hij de meeste boeken schreef. Hij moest echter om politieke reden de stad verlaten: Toen Alexander de Grote stierf, kwamen de Atheners in opstand en de vrienden van Alexander, onder andere Aristoteles, moesten het ontgelden: Aristoteles werd veroordeeld voor goddeloosheid en nam in tegenstelling tot Socrates de wijk. Ongetwijfeld dacht hij aan de laatste, toen hem gevraagd werd, waarom hij vluchtte:
“….Omdat ik de Atheners voor een tweede misdaad tegen de filosofie wil behoeden….”